Reisverhaal «België wandeling 5, Oost-Vlaanderen, Zevergem»

en nu eens dichtbij: Vlaanderen wandelland | België | 2 Reacties 30 September 2020 - Laatste Aanpassing 03 Oktober 2020

Wandeling 5: Oost-Vlaanderen, Zevergem

Vandaag kiezen we voor een dicht-bij-de-deur wandeling, niet dat we hier nog nooit kwamen.
Nu breidden we de gekende wandeling wat uit, totale lengte 10,8 km.

op de kaart van Oost-Vlaanderen is Zevergem aangeduid

Zevergem is een deelgemeente van De Pinte en ligt aan de Schelde. (De schuin geschreven teksten komen uit https://inventaris.onroerenderfgoed.be/themas/14237)
Zevergem is één van de oude zogenaamd "oeverdorpen" van het Scheldeveld, gelegen aan de rand van het heidegebied en uiterste grens van het Sint-Pietersdomein (eigendommen van de Sint-Pietersabdij).

De verschillende Scheldemeanders, afgesneden door rechttrekkingen van de rivier in de 19de eeuw en 20ste eeuw bleven bewaard als visvijvers evenals enkele ondergelopen kleiwinningsputten van de vroegere steenbakkerijen.

Naast de Schelde, die in het oosten en het zuiden de natuurlijke grens vormt, wordt de gemeente doorkruist door verschillende beken waaronder de Zwarte Cobbensbeek en Moerbeek die circa 1771-72 verbreed en uitgegraven werden als afwateringskanalen, respectievelijk richting Zwijnaarde en Eke. Ook een dijk tussen de kastelen van Eke en Zwijnaarde, over Zevergem, van 1770, moest de laaggelegen gronden van overstromingsgevaar vrijwaren.

kaart waarop duidelijk de rechtgetrokken Schelde en de afgesneden Scheldebochten te zien zijn

De oudste vermelding (964) van de gemeente is de naam Sewaringhem, afgeleid van Saiwaringaheim of "woning van de lieden van Saiwirwar", wat betekent ‘woonplaats van moerasbewoners. De Schelde immers trad heel regelmatig buiten haar oevers, het gebied was dus sompig.

De dorpsheerlijkheid behoorde in de 12de eeuw aan de familie van Severghem. In 1232 werd ze door Rodolf van Rode geschonken aan de Gentse Sint-Pietersabdij in ruil voor goederen in Munte en Balegem.

Op de wandeling komen we enkele historische plaatsen tegen

onze uitgebreide wandelroute gevonden op internet https://www.routeyou.com/nl-be/route/view/6805/wandelroute/zevergem

We parkeren ons aan de kerk van Zevergem, daar waar op bovenstaande kaart de blokjes aangeduid zijn.

de torenspits van de kerk van Zevergem

(wie meer wil lezen over de kerk van Zevergem kan terecht bij https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/38513)

Iets verder aan de overzijde van de straat bevindt zich de voormalige pastorie

de abt van de Gentse Sint-Pieterabdij (eigenaar van dit gebied) liet in 1765 deze pastorie bouwen. Oorspronkelijk was het gebouw volledig omwald. Nu is het gebouw eigendom van de gemeente De Pinte en wordt het verhuurd aan een horeca-uitbater.

Net voorbij de kerk nemen we de afslag naar Blijpoel

rechts in Blijpoel is er een speeltuin, op de achtergrond zijn de mooi gerestaureerde ‘boerenarbeidershuisjes’

een kleinschalig rioolwaterzuiveringsstation zuivert het water van 750 inwoners door het gebruik van een rietveld

het gezuiverde water komt terecht in een beek welke afwatert in de Schelde

een veld wordt afgezoomd met Cosmos, een ouderwetse stevige eenjarige plant welke van juli tot oktober bloeit

de kleur van de bloemen gaat van bijna wit tot donkerroze

Centraal, op de splitsing van Scheldehout (vroeger Groenstraat) en Blijpoel, bevinden zich twee omwalde hoeves, meer bepaald een hoeve uit het derde kwart van de 18de eeuw en een hoeve met losse bestanddelen uit het vierde kwart van de 18de eeuw. Beide hoeves, te midden van een agrarisch gebied, waren een leen van de Gentse Sint-Pietersabdij en zijn duidelijk te zien op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778). https://www.geopunt.be/catalogus/datasetfolder/2d7382ea-d25c-4fe5-9196-b7ebf2dbe352

Aan onze rechterzijde duikt een oude Scheldearm op, ‘Den Ouden End’

het water is privé-eigendom, om de haverklap hangt er een bordje met verboden te vissen, verboden te zwemmen, verboden te kamperen

in het water zien we eenden en meerkoeten

tussen het struikgewas en de statige bomen krijgen we toch een uitzicht op de bocht van de Schelde-arm

een vriendelijke wandelaar maakt een foto van ons beiden

De afgesneden Scheldebochten zijn op vlak van natuur zeer waardevol, ze zijn als landschap beschermd. Omwille van de scheepvaart werd de Schelde in de loop van de eeuwen rechtgetrokken, hierdoor vergrootte het debiet. De eerste rechttrekking gebeurde in 1458 bij het huidige Oudenaarde. In 1887 dan weer werd het gebied van Semmerzake en Schelderode (beide gelegen aan de oever tegenover Zevergem) aangepakt. Door al de verschillende rechttrekkingen is de Boven-Schelde tussen de Franse grens en Gent 24 km korter geworden. Er werden verschillende sluizen gebouwd om het debiet van de Boven-Schelde te regelen.

Tijdens de 20^ste eeuw hadden de afgesneden meanders veel minder te lijden onder milieuvervuiling dan de rechtgetrokken Schelde. Hierdoor groeiden ze uit tot waardevolle natuurgebiedjes, sommige ook tot visvijvers

Aan onze linkerzijde is er nog een afgesneden Schelde-arm, de Spanjaardmeersen. We komen er niet langs

het informatiebord vertelt ons dat de Boven-Schelde-meersen beheerd worden door Natuurpunt. Zij bezitten 150 van de 600 ha. Een deel van hun gebied mag gebruikt worden door grazend vee van lokale boeren, weliswaar in samenspraak met Natuurpunt mits enkele restricties om de natuur te vrijwaren

de blauwe lucht en de bomen weerspiegelen in het wateroppervlak

Net voor we aan de Schelde komen is er links nog een visput met een rechthoekige vorm. Hier werd vroeger Scheldeklei gewonnen voor de lokale steenbakkerij, welke zich bevond dichtbij het kleinschalige waterzuiveringsstation dat we passeerden.

de rechthoekige visput

We komen op de Scheldedijk

vroeger (19^de een eerste helft 20^ste eeuw) was er hier een veerdienst tussen Zevergem en Schelderode. Het veercafé hier verdween in 1970 toen de Schelde verbreed werd

De huidige Scheldedijk was vroeger een trekweg waar paarden en ook mensen de schepen verder trokken

ook aan de overzijde van de Schelde is er een trekweg, we zien tussen de begroeiing door een huis

Gelukkig hoeven we niet te lang op de Scheldedijk te stappen, hier vliegen regelmatig grote groepen wielerterroristen voorbij, zonder rekening te houden met wandelaars en individuele fietsers.

zicht op de Schelde richting Oudenaarde

Na een paar honderd meter kunnen we rechts de Scheldedijk verlaten, er is een toegang tot het natuurgebied Krommenhoek

De Liesvlakte is een vochtig gebied. Nu het al een hele poos droog is, kunnen we er wandelen. Tijdens de winter is het hier erg modderig.

de Reuzenbalsemien, een invasie plant welke uit de Himalaya afkomstig is en hier woekert. De plant heeft mooie bloemen

In dit gebied bevinden zich 2 voormalige Scheldemeanders, de eerste is de Grote Liesput

door de sterke begroeiing kunnen we maar af en toe het water zien

vooral riet belet ons het zicht

op de natte gronden heeft men populieren aangeplant, het hout is minderwaardig en wordt gebruikt om lucifers en spaanderplaten te maken

de bocht in de Grote Liesput

hier is het einde van de Grote Liesput

Terwijl we verder langs het pad wandelen hebben we zicht op onze rechterzijde, weiland gebruikt voor begrazing

 in het ganse gebied zijn heel wat knotwilgen te vinden. Om de 6 à 7 jaar worden ze gesnoeid. De twijgen kunnen na het snoeien ontdaan worden van hun schors, ze worden dan gebruikt voor het maken van manden. Dikkere takken worden gebruikt voor het maken van gereedschapstelen. Natuurlijk kunnen al de takken ook gebruikt worden als brandhout.

Door het vele malen snoeien krijgen de wilgen een dikke knots en die zijn dan weer ideaal als nestplaats voor grotere en kleinere vogels. Indien men knotwilgen niet zou snoeien, dan scheuren ze of waaien ze om

soms is er een aarden pad, soms een graspad

Wat verder komen we bij de Kleine Liesput

tegen het zonlicht zien we nu duidelijk dat de stengel van de Reuzenbalsemien doorschijnend is

 plots zien we enkele konijnen weglopen

in de bomen zien we vooral zwarte vogels, de bekende Zwarte Kraai (wil je iets meer lezen, of het geluid van zwarte kraaien beluisteren: https://www.natuurpunt.be/pagina/zwarte-kraai

Nu tijdens het najaar nesten vogels niet meer, evenmin als andere dieren

dus koeien mogen nu op de weiden

de dieren behoren tot vleesrassen zoals deze crèmekleurige Charolais

ook Muur staat nog in bloei met zijn fijne witte bloemetjes

Ondertussen komen we bij de grootste en meest bekende oude Schelde-arm, Doornhammeke

het wandelpad is nu breed. Heel wat mensen rijden met de auto naar het Doornhammeke en maken hier een kortere wandeling

door de lange droge zomer, staat een gedeelte van de plassen bijna droog en erg modderig. De waterplanten komen ook helemaal droog te liggen

en door de verschillende stormwinden liggen niet alleen takken op de grond, soms zijn hele bomen omgewaaid

katjes van de Zwarte Els

voor wie twijfelt, een groot naambord bij het gelijknamige café. Het café was open van 1974 tot juni 2020. De uitbaatsters was een ietwat oudere dame. Nu is de zaak definitief gesloten.

Er was al vele jaren een besluit tot sloping van het café omdat het illegaal of zonevreemd of niet volgens de opgelegde regels zou gebouwd zijn.

Hier kan men rechts terug wandelen naar de kerk van Zevergem. Wij vervolgen onze weg

een bord geeft uitleg over de benaming ‘Vredespad’

de bewuste bank

het pad gaat verder langs het Doornhammeke

aan de rechterzijde is het landschap meer open, we zien weilanden en verder een boerderij

afgewisseld met kleinere percelen omzoomd met populieren of wilgen

een eind verder gaat de weg naar de Scheldedijk, wij volgen rechtdoor een pad

dat langs het mooie landhuis De Piere verder gaat

we stappen nu door een lange, kaarsrechte dreef met veel schaduw, welkom als de zon veel warmte geeft

het pad loopt evenwijdig met de Scheldedijk, richting Oudenaarde, met zijn fietsers en joggers

ver op een veld zien we een groep Grauwe Gans, een vogel welke zowel voor de landbouw (kaalvreten van weilanden) als de natuur (massa’s uitwerpselen die zorgen voor bemesting) niet de beste faam heeft

Wat later komen we bij het gebied van de kleiputten. We zien bijna niets door begroeiing, wat we wel zien is dat het gebied beduidend lager ligt

We komen nu op het grondgebied van de naburige gemeente, Eke (Nazareth)

een eind verder krijgen we via een bord wat uitleg over de alluviale klei, klei afgezet door (in dit geval) de Schelde

verderop is het pad smal

en nog verder is er geen pad meer, we volgen de karresporen die soms diepe putten hebben gemaakt

Uiteindelijk komen we terug bij de Scheldedijk voor de laatste maal

Nu gaan we definitief weg van de Schelde, het binnenland in

het pad is breed, hier kunnen ook fietsers en zelfs voertuigen komen

 het ganse gebied telt heel wat beken die al dan niet goed onderhouden zijn

we komen langs enkele partijen maïs welke deze zomer veel te weinig water hebben kunnen opnemen, helemaal verdroogd, geen maïskolven

knotwilgen zuigen water weg en sieren de afsluiting tussen de percelen

de paarden zien hier waarschijnlijk niet veel mensen voorbij komen, ze naderen nieuwsgierig

ons pad kruist de Moerbeek, helemaal droog en overwoekerd door planten

De Moerbeek werd rond 1771-1772 verder uitgegraven en verdiept als afwateringskanaal voor het drassige gebied. Het water stroomde hier richting Eke

het Vlasbekje komt hier maar beperkt voor, hoewel de plant een enorm groot aantal zaden kan produceren

de wandeling vervolgt via een graspad waar af en toe wel tractorsporen te zien zijn, rechts van ons loopt evenwijdig en dichtbij de Moerbeek, zij het nu zonder water. In feite is de Moerbeek een zijtak van de Schelde vanaf Nederzwalm tot het Doornhammeke. Op sommige kaarten staat de naam Coupure vermeld

Het graspad heeft een lengte van 700m en geeft uiteindelijk uit op een kasseiweg

links van de kasseiweg ligt de Vaerebeke.

de kasseiweg draagt de naam van de beek

deze waterloop wordt goed onderhouden en moet het water uit de meersen naar de Moerbeek leiden. Nu is zelfs de modder op de bodem uitgedroogd

Ook de kasseiweg heeft een lengte van 1000m. Hier komt geen verkeer langs.

 rechts is er een grote weide, het gras is erg kort

Op het einde van de kasseiweg komen we terug in de bewoonde wereld, een asfaltbaan op het grondgebied Zevergem. We stappen naar rechts over een grote afstand

regelmatig is er verkeer

op een boomstronk groeien grote zwammen. De kleur van de paddenstoel verdwijnt onder de bruine kleur van de sporen

Nadat de asfaltbaan een bocht van 90° naar rechts heeft gemaakt slaan we links een dreef in, de Weldendreef

de ooit zo lommerrijke Weldendreef is nu een bodemloze aardeweg gezaaid met grote stenen welke zijn vastgereden in de bodem. Al de machtige populieren zijn afgezaagd, de bomen waren te oud en daardoor riskant om tijdens een storm om te vallen

Er is echter geen nieuwe aanplanting gebeurd, enkel wat populierenopslag geeft nog wat groen

een oude hoeve langs de dreef

Weldendreef verwijst naar het kasteel Van Welden, dat we echter niet te zien krijgen

Het kasteel van Welden heette vroeger ook het ‘Hof te Seevergem’ of ‘Hof te Weldene’. Het is vermoedelijk een middeleeuwse site met een walgracht en een afzonderlijk omgracht opper- en neerhof. Ze was in het bezit van de familie van Zevergem, die de dorpsheerlijkheid tot in de 13de eeuw behield. In 1232 werd de heerlijkheid afgestaan aan de Gentse Sint-Pietersabdij, met uitzondering van enkele gronden (velden of welden genoemd) en het neerhof, dat in bezit gebleven is van de dochter van de heer van Zevergem. De zetel van de heerlijkheid, het oude ‘Hof te Seevergem’, bij Sanderus “Praetorium de Weldene” genoemd, lag op grondgebied van Sint- Pieters en werd door de heren van Welden in cijns gehouden. Van dit kasteel werd enkel de cirkelvormige gracht met walmuur en een toren behouden bij de bouw van het nieuwe kasteel in 1700. Het nieuwe kasteel, in late barokstijl van traditionele bak- en zandsteen en symmetrisch toegevoegde noordtoren, is met het hoofdgebouw verbonden door een galerij. Vermoedelijk was er ook een nieuwe tuinaanleg met uitbreiding van de buitenwal naar het oosten en een tuinmuur met wandelgang. Het huidige uitzicht dateert van 1927 door een ‘historiserende’ restauratie met onder meer toevoeging van dakkapellen. Het waterkasteel ligt binnen een dubbele omwalling. In het noorden en zuiden is het site afgezoomd door dreven met loodrecht erop een Noorddreef die het kasteel met de vroegere Oudenaardse Steenweg verbond en een Zuiddreef naar Pont-Zuid. Er was een toegangsdreef naar het westen vanaf de Kriekestraat met een wederopgebouwde rococopoort aanwezig. Uit https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/135207

een afbeelding van het kasteel Van Welden https://mapio.net/pic/p-37407793/

een oude postkaart van het kasteel Van Welden https://www.delcampe.net/nl/verzamelingen/postkaarten/belgie/de-pinte/zevergem-seevergem-kasteel-van-welden-pk55393-725675843.html

Wandelend in de Weldendreef krijgen zicht op de kerktoren van Zevergem, het einde van de wandeling is nabij

hier is een (achteruit)toegang tot het kasteel, een kleine glimp op het einde van de bomenrij

Op het einde van de Weldendreef steken we de rijbaan over

via de kerkwegel komen we in het centrum van Zevergem, het begin- en eindpunt van deze mooie wandeling