Reisverhaal «België: wandeling 3,West-Vlaanderen, Heestert»

en nu eens dichtbij: Vlaanderen wandelland | België | 2 Reacties 16 September 2020 - Laatste Aanpassing 18 September 2020

wandeling 3: West-Vlaanderen, Heestert

Vandaag wandelen we in het zuiden van de provincie West-Vlaanderen, in de omgeving van het kanaal Bossuit-Kortrijk en enkele kleinere natuurgebieden.

Ja, alweer een waterloop, een kanaal. In de 19^de eeuw werden er een aantal kanalen gegraven enerzijds voor de afvoer van water uit de polders, anderzijds voor het transport van goederen .

kaart waarop Bossuit en Heestert zijn aangeduid

In het begin van de 19^de eeuw werd er gesproken om een kanaal te graven tussen de Leie en de Boven-Schelde in het zuiden van de provincie West-Vlaanderen. Het hoofddoel was toen het vervoer van steenkool uit de Borinage naar de industriezone rond Kortrijk. Het bestaande alternatief was het voervoer langs de Boven-Schelde tot Gent en dan terug naar het zuiden via de Leie, 138 km meer dan de directe verbinding die slechts 15,5 km telde.

Het duurde meer dan 20 jaar voordat er uiteindelijk werk gemaakt werd om het kanaal te graven. De graafwerken, deels uitgevoerd door mijnwerkers uit de Borinage, werden gerealiseerd door 1200 mensen per dag en 40 paarden. Dit gebeurde van 1857 (oktober, eerste steenlegging) tot 1860 (oktober, officiële opening).
Er werd niet alleen een kanaal gegraven, wegens de hoogteverschillen was er ook nood aan 11 sluizen, 18 bruggen, een pompstation, sluiswachtershuisjes en een 611 meter lange tunnel in Moen, breedte 5,7m, vrije hoogte 4,5m . Het pompstation bevond zich in Bossuit, waardoor er Scheldewater in het kanaal gepomp werd.

doorsnede kanaal Bossuit (Schelde) – Kortrijk (Leie) https://www.milieuboot.be/nieuwsbrieven/NBMB57_T1.htm

Het kanaal was verlieslatend, de Belgische staat nam het over in 1890. In 1971 werd het kanaal verbreed en werd de ondergrondse tunnel in Moen open gegraven.

Op het kanaal werden schepen toegelaten met een maximale diepgang van 1,8m en 300 ton. Om echter schepen met een grotere diepgang en tonnage toe te laten , moeten er tussen Zwevegem en Kortrijk belangrijke aanpassingswerken gebeuren. De 3 sluizen daar zijn geklasseerd, maar veel te klein. Daarom werd er een nieuwe aanpassing vooropgesteld. Maar, net zoals de ring rond Antwerpen, duurt dit hier ook heel wat tijd. Er werden 3 opties voorgesteld voor het gebied tussen Zwevegem en Kortrijk, waarvan er 2 door natuurgebieden lopen. Nu lijkt het geheel op de lange baan geschoven te zijn (tekst geschreven met info uit volgende websites)

meer info https://nl.wikipedia.org/wiki/Kanaal_Bossuit-Kortrijk , https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/127459 , https://overheid.vlaanderen.be/kanaal-bossuit-kortrijk-omwonenden-organisaties-en-actiecomites-bepalen-mee-heraanleg , https://www.leiedal.be/sites/default/files/2020-01/Projectfiche ge��ntegreerde aanpak complex - interbestuurlijke samenwerking.pdf , https://www.madeinwest-vlaanderen.be/nieuws/studie-kanaal-bossuit-kortrijk-komt-met-eerste-resultaten/ , http://docs.vlaamsparlement.be/pfile?id=1577216

Het water van het kanaal wordt uiteindelijk ook gebruikt voor de bereiding van drinkwater
https://www.milieuboot.be/nieuwsbrieven/NBMB57_T1.htm

Maar er is meer te zien dan alleen het kanaal.

Vandaag starten we niet in een dorpscentrum, de start is bij het oude station van Heestert-Moen.

kaart afkomstig van https://www.wandelknooppunt.be/nl/routeplanner, onze wandeling is in het blauw aangeduid

We volgen deels knooppunten, deels paden welke niet via knooppunten zijn aangeduid

Er is in de stationsstraat een parking voorzien bij een klein parkje. Het pad start net naast de parking.

 Natuurpunt heeft hier een klein natuurgebiedje om de Eikelmuis te beschermen. We hebben het diertje niet gezien

In het gebied van Heestert komen heel wat wandelpaden voor welke met grote betontegels zijn bedekt, een tegelpad. Ze verlopen tussen velden, huizen, zelfs via het erf van een boerderij.

We zijn vertrokken voor de 15km lange wandeling, het is vandaag nog warm, misschien wel de warmste 16 september sinds de metingen.

naast het pad komt er een soort haag voor. De Gelderse Roos (helemaal geen roos echter) draagt mooie rode bessen die lijken op de voor menselijke consumptie geschikte rode bessen. Echter deze bessen zijn bitter en bij het eten van een ietwat grotere hoeveelheid zijn ze giftig. Vogels lusten deze bessen niet waardoor ze tot ver in de winter aan de struiken blijven hangen

Het gebied hier wordt voornamelijk voor de landbouw gebruikt met grote boerderijen

 in een weide naast het tegelpad zijn enkele damherten te zien. Het mannetje heeft een mooi gewei dat echter elk jaar opnieuw wordt afgeworpen en weer aangroeit. Hoe ouder het mannetje hoe grote en meer vertakt het gewei is

in dezelfde wei loopt een mooi gekleurde geit

een ezeltje hoort ook bij het gezelschap

warm weer, nu tijdens de voormiddag nog iets minder warm

Weiden werden en worden dikwijls omzoomd door meidoornhagen. Vee ervaart dat als een barrière

één van de vele meidoorn-struiken

Wat later wordt het uitzicht ruimer

de eerste van de vele grote boerderijen welke we op de wandeling vandaag zien

overal zien we wel wat runderen, dikwijls vleesrunderen, soms melkkoeien

Na 1,2 km komen we bij het kanaal Bossuit-Kortrijk. Hier kunnen we het kanaal oversteken via de Sint-Pietersbrug

vlak bij de brug bevindt zich een sluis

de sluis van Moen, net zoals Heestert een fusiegemeente van Zwevegem

Dit kanaal is het verbreedde kanaal van 1971. Hier net voorbij bevindt zich het oude kanaal met een pittoreske ophaalbrug, nu niet meer in gebruik

mooi gerestaureerde ophaalbrug, één van de 18 bruggen over het 16 km lange kanaal

Deze brug staat hier sinds 1892. Sinds 2004 is het een beschermd monument, en ze is pas recent helemaal gerenoveerd. Het is een brug van het Hollandse type, een manueel gebouwde ijzeren ophaalbrug met een open structuur. Om de brug op te halen was er weinig kracht nodig, dank zij het stelsel van tandwielen. De brugwachter hoefde enkel aan een rad te draaien

het oude kanaal is smal, was enkel maar voor schepen tot 300 ton (het nieuwe kanaal kan schepen tot 1350 ton doorlaten, maar de 3 sluizen bij Kortrijk zijn de beperkende factor om deze grotere schepen toe te laten om op de Leie verder te varen). Hier is heel wat riet te vinden, het riet zuivert het Scheldewater

Net over de brug komen we langs de Sint-Pietershoeve, een geitenboerderij. Geiten zijn hier niet te zien, heel wat van het gebouw en de ommuring wordt herbouwd.

het lijkt wel een muur van een versterkte burcht te zijn. Voorbij de muur is een hek, een bord laat ons weten dat het café maar op vrijdag, zaterdag en zondag open is, maar de openingsuren zijn variabel

we wandelen verder langs velden en weiden, het oppervlak van percelen is hier vrij groot

er is een kleine variatie aan wilde bloemen en planten langs de paden en wegen

we wandelen kilometers en kilometers langs de tegelpaden

links een groot veld waar selder gekweekt wordt

er zijn vooral veel oude boerderijen, sommige zijn helemaal vervallen

percelen zijn dikwijls omzoomd met knotpopulieren

een beeld van een erf, steeds met meerdere landbouwmachines

We naderen een eerste bos, het Mortagnebos

tussen de struiken op de voorgrond, krijgen we een zicht op het Mortagnebos, beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos

De naam Mortagnebos (13 ha) is afgeleid van 'de heerlyckheede van het Mortansche', het 18de-eeuwse landgoed van het Onze-Lieve-Vrouwhospitaal dat zich bevond op de plaats van het huidige bos. Tot 1971 was er op de plaats van dit bos nog een landbouwgebied. Na het beëindigen van de pacht besloot de eigenaar, het OCMW van Kortrijk, het te bebossen. Begin jaren negentig, twintig jaar na de eerste bosaanplanting, stelde men het bos open voor publiek. Vandaag is het een klein natuurparadijs voor jong en oud. Rustig de benen strekken kan in de wandeldreef, en wie wat meer actie wil, moet beslist de lig- en speelweide ontdekken. Ook wetenschappelijk is het Montagnebos interessant, omdat het een van de eerste voorbeelden van bebossing van landbouwgrond is. Heel wat verschillende boomsoorten werden toen aangeplant zoals es, wilg, zomereik, Amerikaanse eik, beuk en populier. Inmiddels hebben ook tal van dieren hun weg naar het bos al gevonden. Vos, bunzing, hermelijn en wezel worden af en toe opgemerkt, en ook veel vogelsoorten voelen zich in het Mortagnebos meer dan thuis. Uitschieters zijn bedreigde broedvogels zoals wielewaal en zomertortel. Ook bosuil, ransuil, torenvalk en sperwer brengen hier hun kroost groot.tekst van https://www.knooppunter.com/mortagnebos

grondplan van het Mortagnebos. We volgen de luswandeling zodat we een belangrijk deel van het bos doorkruisen

Er zijn hier 25.000 bomen aangeplant. Van een aantal soorten kunnen we een foto maken, zowel van een boom als van bladeren

bij de toegang tot het bos is er schaduw, dus even tijd om water te drinken

het blad van de Gewone Esdoorn. Oorspronkelijk kwam de Gewone Esdoorn in Centraal- en Zuid-Europa voor. De boom is echter al zeer lang ingeburgerd.

de Gewone Esdoorn is net zoals alle esdoorns goed te herkennen aan de gevleugelde zaden (foto https://www.dierenarts.nl/waarschuwing-voor-atypische-myopathie/). De zaden zijn giftig voor paarden

na een open plek lopen we eerst verder langs de bosrand

de weg is een ‘graspad’

bramen werden hier niet aangeplant, vogels zorgen voor de verspreiding van de zaden. We komen vandaag honderden en honderden braamstruiken tegen, goed voor vele kilo’s braambessenconfituur. We laten echter de bessen aan de struik, de doornen zijn immers helemaal niet aantrekkelijk

 de Wilde Lijsterbes werd hier evenmin aangeplant. Ook hier zorgen de vogels en andere dieren voor de verspreiding van de zaden

het centraal gedeelte is een beukenbos, met hoge statige bomen, zonder onderbegroeiing

de beukenblaadjes

andere boomsoorten laten meer zonlicht door, dit zorgt voor onderbegroeiing in het bos

veelal zijn populieren ook te herkennen aan zijtakken op de stam waardoor er ook op een geringe hoogte blaadjes te zien zijn

populierenblad

we komen bij een langgerekte open plek in het bos. Op een open plek valt het licht tot op de grond waardoor andere planten en dieren ruimte krijgen

blad van een Hazelaar

en een tak van de Grauwe Wilg

de Gewone Vlier, met rijpe bessen die door vogels gelust worden. Voor mensen zijn de rauwe bessen giftig omwille van de aanwezigheid van cyaan

een tweede open plek, hier mogen kinderen spelen

het blad van een Tamme Kastanje

de Sleedoorn hoort thuis bij de pruimen. Deze vruchten zijn duidelijk kleiner en rauw niet geschikt voor menselijke consumptie. Wanneer echter de vruchten minstens een vriesdag gekend hebben zijn ze lekker. Sleepruimen worden gebruikt voor confituur, vruchtensap, likeur (sloe gin, kregen we ooit van Engelse vrienden, zelf gemaakt en lekker)

blad en vruchtjes van de Rode Kornoelje

blad van de Veldesdoorn of Spaanse Aak

blad van de Zomereik

Kaasjeskruid

We bereiken de uitgang van het bos met zijn verzameling boomsoorten. Ook verder wandelen we in een glooiend landbouwland

hier en daar duikt Rode Klaver op

en een massa Heelblaadjes, vroeger gebruikt om dysenterie te bestrijden

hier en daar is er Gewone Berenklauw te vinden. De plant wordt best niet aangeraakt omdat dit irritatie van de huid veroorzaakt. Mensen met een gevoelige huid kunnen zelfs blaren ontwikkelen

We klimmen hoger en hoger (tot ongeveer 80m hoogte, dus nog vrij beperkt), het uitzicht wordt meer wijds

de fel geel gekleurde boterbloemen vallen op

uiterst rechts (bovenaan op de foto) is de windmolen al te zien. Wij nemen echter eerst het straatje net voor het huis links 

er is altijd wel een boerderij binnen het gezichtsveld, soms dichtbij maar meestal veraf

tot aan de hoeve is het weggetje geasfalteerd

maar eens rechts van de boerderij komen we op een aardeweg. Gelukkig is het al een tijdje droog weer. De natte versie is een modderpad ….

bij de volgende hoeve zijn er wat verwilderde, oorspronkelijke sierplanten, zoals deze, Groot Kaasjeskruid

en Bernagie

ook het Jacobskruiskruid is fel geel en komt in grote aantallen voor

ondertussen naderen we de molen

de Ter Klare Molen, ooit in hout sinds de 15^de eeuw. In 1923 vervangen door een stenen molen. De molen staat op de kam tussen de Schelde- en de Leievallei op een private eigendom

zicht op de ietwat wazige Scheldevallei, in de verte is de kerk van Avelgem te zien

het is middag, we zoeken een plekje om onze boterhammetjes soldaat te maken

500m verder kunnen we dan op het verhoogde talud een plaatsje vinden

op een hoogte aan de einder zien we een vijftal windmolens, 2 ervan staan stil

Boerenwormkruid is de derde knalgele bloeiende plant

heel wat betere veerassen worden hier gekweekt zoals Black Angus (vlees), Wit-Blauw (vlees), Holstein (melk), …

Een deel van de wandeling gaat langs velden en weiden, en velden en weiden, ..

op een kruispunt van asfaltwegen komen we voorbij Bistro Trekteur, net zoals vele andere horeca-gelegenheden enkel open op vrijdag, zaterdag en zondag

niet alleen horeca-zaken en boerderijen zijn hier gebouwd, we komen ook langs een aantal kapelletjes

deze boerderij heeft zich ook in de horeca ingewerkt met de ‘koebar’. Daarnaast liggen hier grote hoeveelheden pompoenen, nog wat vroeg voor halloween …

koeien van de ‘koebar, Holstein-melkkoeien. Aan hun poot heb ben sommigen een chip waardoor er in de computergestuurde melkstal een aangepaste hoeveelheid extra krachtvoer krijgen (afhankelijk van de hoeveelheid afgegeven melk)

de volgende 1,2 km gaat nu over een erg zanderige bodem, bij regenweer wordt het hier modderig

enkele hazen zitten in het veld, één kruist ons pad en kiest letterlijk het hazenpad

het zand-kiezel-graspad klimt tot op de kam die de Schelde- en Leievallei van elkaar scheidt

eens boven is het uitzicht wijds maar nevelig

de Scheldevallei met op de voorgrond de torenspits van Avelgem

het pad wordt omgeven door struiken en boompjes, dat zorgt voor een welkome schaduw

een boom welke aangetast is door de Zadelzwam

Wat komen we te weten over de Zadelzwam? Enerzijds is de paddenstoel eetbaar in jonge vorm, ik kom zelfs een aantal recepten tegen http://oogstenzonderzaaien.nl/wiki/Zadelzwam

Anderzijds tast de Zadelzwam het hout van de boom, waarop de paddenstoel groeit, aan https://www.bomenbieb.nl/boomziekte/zadelzwam/

Uiteindelijk komen we bij het tweede bos, het Orveytbos, gelegen naast het kanaal Bossuit-Kortrijk. Het bos ligt op een talud, hier werd al de klei gestort, klei vergaard door het verbreden en verdiepen van het kanaal. Het bos is 30ha groot en werd op het einde van de jaren 1980 aangelegd hier op dit kleistort

grondplan van het gebied. We starten bij de gele pijl. Wat lichtgroen gekleurd is, is een omheind gebied dat gesloten is voor bezoekers vanaf 1 maart tot 1 september. We zien echter niemand dat gebied binnengaan, dus we blijven wijselijk ook buiten en wandelen op de volle rode lijn

In het afgesloten gebied worden dieren gehouden zoals Shetland-ponys, hooglandrunderen, fjordenpaarden, ….

het pad in het Orveytbos grond opgevuld met grote stenen

082 nog een gele bloem van Liggend Hertshooi

Dieren zijn hier niet te bespeuren

Bij het verlaten van dit bos komen we weer bij de Sint-Pietersbrug. De rest van de wandeling stappen we in de omgekeerde richting van deze ochtend, terug naar de auto.